OR: kap met positief adviseren!
Auteur: Rick de Jong, Ondernemingsraad.nl
Veel bestuurders en ondernemingsraden denken dat er altijd of positief of negatief geadviseerd moet worden over voorgenomen besluiten. Dat is niet juist. Nergens staat dat een advies positief of negatief moet zijn. Bovendien leidt het tot weinig begrip voor de OR in de buitenwereld.
Stel je leest in de krant dat een OR een positief advies heeft uitbracht over een reorganisatie waarbij 650 medewerkers hun baan verliezen. Hoe kan je nu positief zijn over zoiets dramatisch? Als je niet uit de medezeggenschapswereld komt, begrijp je daar niks van.
‘De zaak moet door!’
Het adviesrecht is één van de meest wezenlijke bevoegdheden van de ondernemingsraad. In artikel 25 van de WOR is geregeld waarover de bestuurder geacht wordt advies te vragen en hoe de adviesprocedure eruit moet zien. De wet beschrijft de adviesprocedure, maar de wet schrijft niet voor hoe het advies van de ondernemingsraad eruit moet zien. Bestuurders willen er graag de vaart in houden en vragen de OR vaak om een snel en positief advies.
De meeste OR’en geven inderdaad vaak zo’n positief, maar met de nodige mitsen en maren, voorwaarden en zorgen van uw ondernemingsraad. Wat denkt de bestuurder? Het is positief, in de pocket. Precies! Natuurlijk wil de OR nog een aantal zaken regelen en vraagt aandacht voor het verdere traject, maar dat komt wel goed! Door het woord positief lijkt de OR akkoord met het principebesluit. De zaak kan door, gelukkig!
Met een kluitje in het riet
Dat is niet hoe het hoort. De bestuurder moet aantonen dat hij het besluit in alle redelijkheid heeft genomen. Hij wordt geacht alle door de OR aangedragen argumenten en belangen mee te nemen in zijn afweging voordat hij een definitief besluit neemt. Wijkt hij af van het OR-advies, dan moet hij dit onderbouwen.
In de praktijk wordt de OR vaak met een kluitje in het riet gestuurd. Natuurlijk, je krijgt veel lof over het proces, maar meestal weinig beweging op de inhoud van het advies. En zelfs al beweegt de bestuurder mee met de zorgen van de OR, is dat dan voldoende? Stel de bestuurder neemt twee van de vijf mitsen en maren uit het OR-advies over. Hij motiveert keurig waarom hij de andere drie niet overneemt. Kan je de bestuurder dan betichten van het feit dat hij het OR-advies niet serieus heeft meegenomen in zijn afweging? Nee, dat kan je niet.
Voorwaarden in een ander daglicht
Uiteraard is het stellen van voorwaarden mogelijk, echter dienen deze zeer concreet te worden geformuleerd. Wat helaas nog weleens ontbreekt. Meestal worden hier ook geen concrete afspraken overgemaakt en vastgelegd. Eigenlijk hoopt u dat uw bestuurder de voorwaarden overneemt, maar helaas is dit veelal niet het geval.
Daarnaast worden de voorwaarden in het definitieve besluit nogal eens anders verwoord. Voorwaarden komen daardoor in een heel ander daglicht te staan en meestal niet zoals u deze voor ogen had als ondernemingsraad.
Opschorten betekent snel actie
Wat je wel als OR kan vaststellen is dat de bestuurder afwijkt van het OR-advies. Formeel moet de bestuurder bij afwijken van het advies van de OR een maand stoppen met verdere besluitvorming en mag hij nog niets in gang zetten van dat besluit. Dat is de opschortingstermijn van één maand. In die maand kan de OR besluiten om naar de rechter te stappen. Dat is in dit geval de Ondernemingskamer.
Als ondernemingsraad kunt u alleen deze maand opschortingstermijn niet in laten treden door aan te geven om geen rechtelijk procedure te starten. In alle gevallen dient de bestuurder de maand te wachten. De termijn van één maand is hard. Binnen die maand moet een advocaat namens de OR een uitgewerkt verzoekschrift indienen. Wacht dus niet te lang met het nemen van inhuren van een advocaat als de OR in beroep gaat.
De spagaat van positief en negatief
Positief en negatief adviseren brengt u in een spagaat als ondernemingsraad. Het dwingt u in wezen tot het uitspreken van een totaal oordeel met maar twee keuzes: negatief of positief. De praktijk is anders. Doorgaans begrijpt u dat er ‘iets’ moet gebeuren en kunt u zich voor een deel vinden in de voorstellen van de bestuurder. Maar veelal wilt u ook zaken anders dan de bestuurder. U wilt een advies afgeven dat recht doet aan uw genuanceerde mening.
Zowel positief als negatief adviseren kan de OR in de wielen rijden. Positief adviseren kan problemen opleveren in de rechtszaal. Als de OR positief is over het principebesluit, dan zal de rechter niet snel anders oordelen. Binnen dat kader moet de rechter zich dan buigen over de mitsen en maren van de OR. Die zijn misschien wel benoemd, maar meer als wensenlijstje dan in de vorm van duidelijke afspraken. En dat had de OR eigenlijk moeten doen: onderhandelen met de bestuurder en die afspraken vastleggen. Dat is een les voor elke OR: vertel de bestuurder gewoon wat hij moet doen en maak daar afspraken over die ook in het OR-advies staan.
Bij een negatief adviseert moet de OR zich realiseren dat als de bestuurder daar geen gehoor aan geeft en zijn besluit gewoon doorzet, er niets anders opzit dan naar de Ondernemingskamer te stappen. Dat is een stap die de OR meestal niet makkelijk neemt en soms helemaal niet eens wil of durft te nemen. Maar dit is de consequentie: stap je niet naar de rechter, dan ben je na de maand opschortingstermijn alles kwijt (en mogelijk ook uw geloofwaardigheid). Bedenk dus al van tevoren of de OR ook echt naar de rechter stapt als de bestuurder een negatief advies negeert. Is het antwoord daarop ‘ja’, laat dan ook al vooraf een externe deskundige meekijken naar het OR-advies. Bij de rechter mag de OR immers alleen aanvoeren wat in het advies is benoemd.
Zo kan het ook!
In essentie van adviseren is en blijft dat je als OR je mening geeft over voorgenomen besluit over financieel-economische en bedrijfsorganisatorische zaken. De OR hoeft zo’n besluit dus niet goed te keuren, een akkoord te geven of ja te knikken. In plaats van positief of negatief adviseren kan de OR ook gewoon kiezen uit een van de volgende drie opties:
- de OR adviseert de bestuurder het besluit te nemen;
- de OR adviseert de bestuurder het besluit niet te nemen;
- de OR adviseert de bestuurder het anders te doen, namelijk…
Formuleer alle voorwaarden en alternatieven zorgvuldig in een preadvies van de OR. Dat is een voorgenomen advies, maar nog niet het uiteindelijke definitieve advies van de OR. Bespreek dit preadvies met de bestuurder tijdens de overlegvergadering. Dat overleg is ook het moment om te onderhandelen over de OR-voorstellen. Bespreek alle voorwaarden en alternatieven één voor één en vraag de bestuurder telkens of hij bereid is deze over te nemen. Noteer alle toezeggingen en leg ze vast als afspraken met de bestuurder. Daar kan later geen misverstand meer over bestaan. Zo vormen de onderhandelingsresultaten de basis van het uiteindelijke OR-advies. Ze zijn onderdeel geworden van het advies en ze zullen bij de rechter ook zo worden gewogen.
En lukt het niet om tot afspraken te komen, dan is er nog altijd de mogelijkheid om in het definitieve OR-advies de bestuurder te adviseren het besluit niet te nemen of het anders te doen. Zeker nu de OR dankzij de onderhandelingen weet wat de bestuurder wel of niet wil aanpassen aan zijn voorgenomen besluit. Dus, OR, stop met het geven van positieve adviezen en vage wensenlijstjes.
Ondernemingsraad.nl is partner van OR Live, bekijk hier alle workshops.