Medezeggenschap is niet alleen voor babyboomers

Nederland staat binnen Europa op plek 4 van landen met het grootste percentage flexwerkers en ieder jaar neemt het aantal zelfstandigen toe. ‘Vast minder vast en flex minder flex’ is al jaren het regeringsbeleid, maar nog zonder noemenswaardige resultaten. Het is verwonderlijk dat – hoewel de OR een afspiegeling moet zijn van de in de onderneming werkzame personen – er vooral werknemers met een vast contract zitting in hebben. Uit onderzoek blijkt dat in die groep ook jongeren ondervertegenwoordigd zijn. De OR zit dus vaak vol met babyboomers met een vast contract. Sluit de Wet op de ondernemingsraden dan eigenlijk nog wel aan bij deze samenstelling van de beroepsbevolking?

‘In de onderneming werkzaam’?

Eén van de kernbegrippen van de WOR is ‘de in de onderneming werkzame persoon’. De hoeveelheid in de onderneming werkzame personen bepaalt of er een ondernemingsraad moet worden ingesteld, en zo ja hoeveel zetels die heeft. Ben je geen in de onderneming werkzame persoon, dan heb je in principe ook geen medezeggenschapsrechten. Een belangrijk begrip dus. Ben je het wel, dan ben je binnen. Ben je het niet. dan sta je erbuiten.

Het begrip is geregeld in artikel 1 WOR en komt er kort gezegd op neer dat je feitelijk moet werken in de arbeidsorganisatie én een arbeidsovereenkomst met de ondernemer moet hebben. Dat laatste levert een belangrijke beperking op. Zzp’ers en uitzendkrachten vallen daar niet onder. Uitzendkrachten worden wel gelijkgesteld met in de onderneming werkzame personen, maar pas na 15 maanden. De WOR kent wel de mogelijkheid om het begrip in de onderneming werkzame personen uit te breiden, maar dat kan alleen als er al een ondernemingsraad is én in samenspraak met de ondernemer.

Wanneer mag je meedoen?

De WOR kent als standaardbepaling dat iemand die ten minste drie maanden in de onderneming werkzaam is mag stemmen en ook verkiesbaar is. Van die termijn mag de ondernemingsraad afwijken, als dat voor een goede toepassing van de WOR bevorderlijk is. Omdat die termijnen pas gaan lopen nádat je een in de onderneming werkzame persoon bent, duurt het 18 maanden (15+3) voordat een uitzendkracht gekozen kan worden in de ondernemingsraad. Dit is al een hele vooruitgang: Tot 2022 kon iemand die werkzaam was binnen de onderneming pas na 6 maanden stemmen, en zich na 12 maanden kandidaatstellen.

Voor een goede medezeggenschap is het belangrijk dat de ondernemingsraad een representatieve afspiegeling is van de in de onderneming werkzame personen. De WOR sluit in mijn ogen onvoldoende aan bij de huidige samenstelling van de arbeidsbevolking. Dat kan er mede toe leiden dat de samenstelling van de ondernemingsraad nogal homogeen wordt; die lijkt voor het overgrote deel te bestaan uit werknemers van middelbare leeftijd met een vast contract die al lange tijd in de onderneming werkzaam zijn. En als er in een onderneming hoofdzakelijk met zzp’ers gewerkt wordt, is er ofwel überhaupt geen medezeggenschap, en als die er wel is behoren zzp’ers niet tot de  ‘in de onderneming werkzame personen’ terwijl zij wel het grootste deel van de werkenden in die ondernemingen vormen.

Stap af van de juridische kwalificatie

Mijn betoog zou zijn om af te stappen van een juridische beoordeling van wie wel of niet in de onderneming werkzaam is. Waarom maakt het uit wat voor naam er boven je contract staat? Wat van belang is, is dat je een duurzame band hebt met de onderneming. Zouden we er niet over na moeten denken iedereen die in de onderneming werkt medezeggenschapsrechten toe te kennen? Daarmee zouden we ook uitvoering geven aan artikel 19 lid 2 van de Grondwet. Daarin is bepaald dat de wet regels moet stellen omtrent de medezeggenschap van iedereen die arbeid verricht (dus ongeacht op basis van wat voor soort contract).

Dat levert vast op punten praktische problemen op, maar die zijn overkomelijk. In ieder geval zou dat bijdragen aan een representatieve ondernemingsraad voor iedereen. Want we moeten niet vergeten: medezeggenschap is een grondrecht voor alle werkenden!

Dennis Schwartz is medezeggenschapsadvocaat bij Sprengers Advocaten, partner van OR Live. Bestel hier je tickets.