De WORding van de arbeidsmarkt

Kan de 75-jarige WOR kapstok zijn in de discussie over onze arbeidsmarkt en haar toekomst? Minister van Hijum (Sociale Zaken en Werkgelegenheid) heeft onlangs een wetsvoorstel ingediend onder de titel ‘Meer zekerheid flexwerkers’ dat, als beide kamers ermee akkoord gaan, op 1 januari 2027 in werking treedt. Van Hijum wil hiermee een dam opwerpen tegen de verdergaande flexibilisering van de arbeidsmarkt.

Veranderingen

De drie belangrijkste veranderingen van de Wet meer zekerheid flexwerkers zijn:

• Het nulurencontract verdwijnt en in elk oproepcontract moet een bandbreedte staan van het minimum en maximum aantal uren inroostering en beloning.
• Na drie tijdelijke contracten geldt geen wachttijd meer van drie maanden zoals nu, maar van vijf jaar, zodat draaideurconstructies niet meer aantrekkelijk zijn.
• En – vermoedelijk al een jaar eerder, per 1 januari 2026 – krijgen uitzendkrachten recht op ten minste gelijkwaardige arbeidsvoorwaarden als reguliere werknemers.

Borstlap

Nieuw is dit alles niet. Het wetsvoorstel borduurt voort op de aanbevelingen van de commissie Borstlap die haar rapport ‘In wat voor land willen wij werken?’ al in januari 2020 uitbracht. Met voorstellen om de vastgelopen arbeidsmarkt weer vlot te trekken, de flexibilisering te beperken en de zekerheid te vergroten. Pas na de coronapandemie pakte het kabinet Rutte V het advies op en vormde het om tot een wetsvoorstel, maar dat werd niet meer ingediend omdat het kabinet viel. Na de nodige vertraging heeft het kabinet Schoof het voorstel nu wel naar de Tweede Kamer gestuurd.

Cao-partijen

Wat heeft de ondernemingsraad hier nu mee van doen? In eerste aanleg lijkt de uitwerking van de nieuwe wet straks een zaak van de cao-partijen: bonden en werkgevers. 83% van de organisaties valt onder de werking van een cao. En dat percentage daalt niet, terwijl de organisatiegraad in Nederland wel al jaren zakt: het aantal werknemers dat lid is van een vakbond bedraagt nu iets minder dan 16%. Moet de ondernemingsraad zich dan niet meer laten horen, bij zo’n lage afspiegeling?

Wet op de ondernemingsraden

Kan de 75 jaar ouder Wet op de ondernemingsraden (WOR) daar nog iets bij betekenen? Ondanks het feit dat ondernemingsraden hier de tweede viool spelen – cao gaat voor de WOR – hebben OR’en wel degelijk een rol.

• Cao’s zijn in toenemende mate raamwerkovereenkomsten op hoofdlijnen geworden en bieden ondernemingsraden steeds meer ruimte om afspraken binnen de organisatie te maken (maatwerk).
• Daarnaast biedt de WOR kansen op het gebied van arbeidsmarktbeleid op de werkvloer. Duurzame inzetbaarheid, afspraken over arbeidstijden en opleidingsbeleid liggen in de sfeer van het instemmingsrecht.
• Controle op gemaakte afspraken – met name de cao – is een bevorderende taak die de WOR de medezeggenschap toekent.
• En op elk moment kan de OR met een initiatief komen richting de bestuurder als de OR dat belangrijk vindt.
• De bestuurder is verder verplicht de OR informatie te verstrekken over de opbouw en bewegingen van personeel binnen de organisatie.
• En tot slot kunnen ondernemingsraden ook buiten de WOR om convenanten met de bestuurder sluiten over specifieke onderwerpen die in het bedrijf spelen.

WORding

Kortom, de 75 jaar oude WOR biedt de ondernemingsraad volop handvatten om het HR-beleid in de eigen organisatie verder vorm te geven. Om bij te dragen aan meer zekerheid voor werknemers en minder uitbuiting van flexwerkers. De WORding van de arbeidsmarkt is een zaak van de medezeggenschap.

Her Grimbergen is trainer bij Driekant Advies en partner op OR Live op 8 oktober in de Fokker Terminal Den Haag.